Giáng sinh nghe 'Bài thánh ca buồn'

Mỗi dịp Giáng sinh về, khắp nơi đâu đâu cũng vang lên giai điệu của những bài hát quen thuộc như: Jingle Bells, Last Christmas hay We Wish You a Merry Christmas. Và chen vào những giai điệu sôi động đó, từ góc nhỏ làng quê cho đến thị thành giai điệu buồn da diết của ca khúc Bài thánh ca buồncủa tác giả Nguyễn Vũ vẫn âm thầm réo rắt ăn sâu vào tâm hồn của người nghe suốt 42 năm qua kể từ ngày ra đời.

Có rất nhiều câu chuyện thành giai thoại xung quanh Bài thánh ca buồnđược đăng trên các phương tiện truyền thông. Nhưng theo tác giả Nguyễn Vũ kể lại, ca khúc này gắn liền với kỷ niệm đẹp nhưng rất buồn từ thời thơ ấu của ông.

"Bài thánh ca buồn" của nhạc sĩ Nguyễn Vũ ra đời vào tháng 10/1972 từ lời đề nghị của một nhà sản xuất âm nhạc nhân mùa Noel năm ấy. Nhiều ngày liền, Nguyễn Vũ loay hoay tìm đề tài thì bất chợt giai điệu của bài hát bất hủSilent Night (Đêm thánh vô cùng, lời: Josef Mohr, nhạc: Franz Xaver Gruber) vang lên tại nhà. Bài hát này gợi cho ông rất nhiều cảm xúc để hồi tưởng về thời thơ ấu. Thuở khi ông chỉ là cậu bé 14 tuổi. Lúc đó, nhà nhạc sĩ ở cạnh con dốc lên nhà thờ Con Gà (Đà Lạt). Mỗi lần chuông nhà thờ đổ, ông lại thấy bóng dáng một người con gái rất xinh đi lễ ngang nhà. Ông lặng lẽ theo sau cô ấy nhiều lần cho đến một hôm đúng ngày lễ Giáng sinh, trời mưa lất phất khiến cả hai không hẹn mà tình cờ cùng núp dưới mái hiên.

"Tôi bất ngờ xúc động khi nghe cô nhẩm hát theo bài Đêm thánh vô cùngvới một chất giọng khá hay. Vì vậy, nghe lại bài hát này, trong tôi, kỷ niệm xưa chợt ùa về và những giai điệu cứ thế tuôn trào. Chỉ trong gần hai tiếng đồng hồ, tôi đã ký âm xong bài hát và khi cầm đàn guitar chơi lại, chính tôi cũng cảm thấy xúc động. Ca sĩ Thái Châu là người đầu tiên hát bài hát này và ngay sau đó, nó trở thành ca khúc 'hot' nhất trong mùa Giáng sinh năm đó", Nguyễn Vũ hồi tưởng.

42 mùa Giáng sinh trôi qua, Bài thánh ca buồn của nhạc sĩ Nguyễn Vũ được nhiều thế hệ ca sĩ chọn hát. Nhưng nhiều khán giả nhận xét, chỉ có ca sĩ Elvis Phương là người "đóng đinh" dấu ấn lên tác phẩm này. Ông có chất giọng đầy chiều sâu và đầy nội lực để mê hoặc người nghe suốt nhiều thập kỷ qua.

Tuy vậy, có điều đáng nói ở đây là kể cả Elvis Phương, Thái Châu… và nhiều ca sĩ nữa hầu như đều hát sai ca từ so với nguyên bản Bài thánh ca buồn của Nguyễn Vũ. Trong một cuộc tiếp xúc với tác giả Nguyễn Vũ tại nhà riêng ở Cư xá Bắc Hải, quận 10, TP HCM, ông từng phàn nàn rằng: "Hầu như tất cả ca sĩ đều hát sai, hoặc vô tình đổi ca từ trong ca khúc của tôi".

Nguyên gốc lời ca từ: "Rồi một chiều áo trắng thay màu, em qua cầu xác pháo theo sau" bị các ca sĩ cũng như các bản in đổi thành: "Rồi một chiều áo trắng phai màu". Điều sai cơ bản ở đây là chữ "thay" của tác giả bị đổi thành chữ “phai” làm thay đổi rất nhiều về ý nghĩa của câu hát. Ông giải thích: "Áo trắng thay màu có nghĩa chiếc áo trắng thơ ngây của cô nữ sinh ngày nào giờ đã thay màu thành màu áo khác, chẳng hạn như là màu áo cưới". Ông nói vui: "Nếu áo trắng mà phai màu thì thành ra màu cháo lòng à?".

Các ca sĩ cũng thường chỉ hát là: "Rồi những đêm thánh đường đón Noel". Nhưng ở nguyên bản, Nguyễn Vũ viết: "Rồi những đêm thế trần đón Noel". Tác giả lý giải, Noel từ lâu đã không còn là một lễ hội tôn giáo dành riêng người theo đạo nữa. Noel đã trở thành một lễ hội chung của mọi người. Tất đều hân hoan đón đợi lễ Giáng Sinh và đó là ngày hội lớn được đón nhận bởi mọi quốc gia, mọi sắc tộc, mọi tầng lớp xã hội. "Chính vì điều đó, tôi chọn câu: 'Thế trần đón Noel'. 'Thế trần' ở đây là đảo ngược hai từ 'trần thế' có nghĩa là 'thế gian' là dành cho tất cả mọi người, Tôi rất mong mọi người hát đúng nguyên ca từ của ông".

Theo nhận xét của người trong giới chuyên môn, Bài thánh ca buồn của Nguyễn Vũ được viết theo tiết tấu của giai điệu slow rock và giọng La trưởng (A). Tác giả dùng hình thức ba đoạn đơn (ABA’), một cấu trúc thường gặp trong nhiều bản tình ca trong âm nhạc thế giới cũng như tân nhạc Việt Nam. Hình thức ba đoạn đơn có một đặc điểm, trong đa số trường hợp, đoạn A’ tái hiện không hoàn toàn đoạn A. Sự tái hiện đó có ý nghĩa rất quan trọng, nó giúp cho tác phẩm đạt tới tính hoàn chỉnh, thống nhất về mặt cấu trúc. Ca khúc Bài thánh ca buồn của nhạc sĩ Nguyễn Vũ mang đầy đủ những yêu tố cơ bản để làm nên một tác phẩm âm nhạc hoàn chỉnh. Đến nay, ca khúc này vẫn luôn là một trong những bài tình ca Việt Nam tinh tế trong giai điệu lẫn ca từ, thấm đẫm tâm hồn lãng mạn, nồng nàn của một nhạc sĩ tài năng.

Nhạc sĩ Nguyễn Vũ sáng tác không nhiều, nhưng không ít tác phẩm của ông đã đi vào lòng công chúng. Năm 12 tuổi (1956), ông đoạt giải nhất đơn ca thiếu nhi do Đài Phát thanh Đà Lạt tổ chức. Năm 23 tuổi, ông có bản nhạc đầu tay Huyền thoại một chiều mưa… Nhưng có lẽ, Bài thánh ca buồndo ông sáng tác năm 28 tuổi là nhạc phẩm ghi một dấu ấn đáng nhớ cho con đường âm nhạc của ông.

Mỗi mùa Giáng sinh về, bài hát lại vang lên như một hoài niệm chung của những ai từng có những tình yêu chớm nở trong đêm Giáng sinh lạnh giá. Chính tác giả cũng đôi lần tự nhận thấy: "Đến nay, Bài thánh ca buồn vẫn luôn được người nghe yêu thích. Đó là điều chính tôi cũng không ngờ. Thật ra, ai trong đời cũng trải qua một thời yêu thương mơ mộng mà thường những kỷ niệm buồn bao giờ cũng khắc sâu và dễ làm mềm lòng người mỗi khi được gợi lại. Có lẽ Bài thánh ca buồn của tôi phần nào đã làm được điều đó chăng?"

TIỂU VŨ (Vnexpress.net)